Wprowadzenie

Opactwo Cystersów w Kołbaczu to niezwykle ważny zabytek architektury, który odgrywa kluczową rolę w historii regionu Pomorza Zachodniego. Zespół klasztorny, którego początki sięgają XIII wieku, jest znany nie tylko ze swojej imponującej architektury gotyckiej, ale również z bogatej historii związanej z rozwojem kultury i gospodarki tego obszaru. W ciągu wieków klasztor stał się centrum życia religijnego oraz gospodarczego, a jego wpływ na otoczenie był znaczący.

Historia powstania opactwa

Początki opactwa sięgają 1173 roku, kiedy to na zaproszenie Warcisława II Świętoborzyca do Kołbacza przybyli mnisi cysterscy z duńskiego klasztoru w Esrum. Mimo że pierwotnie planowano nazwać nową osadę Mera Vallis (Czysta Dolina), ostatecznie zachowano słowiańską nazwę Kołbacz. Wkrótce klasztor zaczął rozwijać swoje posiadłości w okolicznych rejonach, tworząc filie w Oliwie, Bierzwniku i Mironicach. Dzięki wsparciu lokalnych książąt cystersi zyskali prawo do korzystania z zasobów naturalnych i rozpoczęli intensywną działalność gospodarczą.

Architektura opactwa

Kompleks pocysterski w Kołbaczu jest jednym z najcenniejszych przykładów gotyku ceglanego na Pomorzu Zachodnim. Budowa kościoła Najświętszej Maryi Panny, który stanowi północne skrzydło klasztoru, rozpoczęła się w 1210 roku w stylu późnoromańskim, a zakończyła w 1347 roku w stylu gotyckim. Fasada kościoła wyróżnia się dwoma czworokątnymi występami oraz dużym gotyckim oknem, które obecnie jest zamurowane. Wnętrze świątyni zachwyca pięcioma kondygnacjami oraz sklepieniami gwiaździstymi, które pochodzą z różnych okresów budowy.

Kościół Najświętszej Maryi Panny

Kościół miał charakterystyczną strukturę podzieloną na chóry: mnichów po stronie wschodniej oraz konwersów po stronie zachodniej. Obie części oddzielało lektorium, które niestety nie zachowało się do naszych czasów. Od momentu założenia opactwa aż do jego likwidacji w XVI wieku kościół pełnił funkcję grzebalną dla książąt szczecińskich. Pożar w 1662 roku spalił część cennych elementów wyposażenia świątyni, ale niektóre romańskie kolumny ocalały i obecnie znajdują się w Muzeum Narodowym w Szczecinie.

Dom Konwersów i Dom Opata

W skład zespołu klasztornego wchodzi także Dom Konwersów, który był przeznaczony dla świeckich braci zakonnych. Jego budowa datuje się na połowę XIII wieku i pierwotnie był to wolnostojący obiekt. Z biegiem lat przeszedł liczne przebudowy i dotrwał do naszych czasów jako jedna z nielicznych zachowanych części dawnego klasztoru. Dom Opata natomiast pochodzi z pierwszej połowy XIV wieku i również przeszedł wiele zmian architektonicznych. Współcześnie budynki te pełnią różne funkcje kulturalne.

Znaczenie opactwa w historii regionu

Klasztor cysterski w Kołbaczu odegrał kluczową rolę nie tylko jako ośrodek religijny, ale także jako instytucja wpływająca na rozwój lokalnej gospodarki. Cystersi stworzyli sieć folwarków

Artykuł sporządzony na podstawie: Wikipedia (PL).